De extreme betrokkenheid van Lineke Rijxman

Lineke Rijxman: topactrice

met een duidelijke boodschap

Met haar nieuwe solovoorstelling 'Wat is het nu' probeert actrice Lineke Rijxman mensen aan het denken te zetten over grote thema's als echtheid, waarheid en kunst. 'Maar er valt ook veel te lachen, hoor.'
DOOR MARK ROOS
Het maken van een solovoorstelling heeft nooit hoog op haar wensenlijstje gestaan. Maar nu haar vaste partners in theatergroep mugmetdegoudentand Marcel Musters (sabbatical) en Joan Nederlof (bezig met een televisieprogramma op basis van de vorige Mug-voorstelling Verlichtinglight) even andere prioriteiten hebben, stort ze zich met liefde op de komende theatertournee.
Lineke Rijxman ziet haar solodebuut Wat is het nu als een spannende, leerzame ervaring. Voor de eerste try-out was ik zo verschrikkelijk zenuwachtig. Normaal deel je zenuwen en irritaties met elkaar, waardoor ze worden verdund. Maar nu ben je op jezelf aangewezen. Gelukkig gaat alle spanning tijdens het spelen helemaal weg.''
Het spelen van een solovoorstelling is het zoveelste wapenfeit in de prachtige carrière van Rijxman. In de toneelwereld werd ze gelauwerd met de Colombina en de Theo d'Or, op televisie gloreerde ze in 't Spaanse Schaep, Hertenkamp, TV7 en Vuurzee en in de bioscopen in Alles is Liefde, Minoes, Zus en Zo en Alle Tijd. De filmrecensent van deze krant hield, naar aanleiding van haar rol naast Paul de Leeuw in Alle Tijd, een warm pleidooi om Rijxman een hoofdrol te geven in een Nederlandse speelfllm. De actrice is op de hoogte van de loftuitingen, maar reageert nuchter. ,,Ik ben erg gelukkig met de combinatie van televisie, film en theater, maar als ik zou moeten kiezen, kies ik toch voor toneel. Daar ligt mijn hart."
Begin deze eeuw maakte Rijxman furore bij Toneelgroep Amsterdam. Sinds 2009 maakt ze met Marcel Musters en Joan Nederlof deel uit van mugmetdegoudentand. Rijxman: ,,Wij maken theater dat uitgaat van het nu. Qua vorm zoeken we naar vernieuwing, qua inhoud naar thema's die in het hier en nu spelen.''
Ter voorbereiding van de nieuwe voorstelling Wat is het nu zijn Rijxman en Nederlof in gesprek gegaan over zaken die hen vandaag de dag bezighouden. Al snel kwamen de dreigende bezuinigingen in de kunstsector ter sprake.
,,Ik erger me aan de hetze tegen kunst. Dan wordt er gepraat over subsidieslurpers, nietsnutten, elitair gedoe. Ik vind niet dat je dat niet mag vinden; ik vind dat het gewoon niet waar is. Kunstenaars werken keihard. Iedere groep wil voor voile zalen optreden, en iedere groep doet daar zijn stinkende best voor. Rijxman ziet kunst als 'het netwerk van het bestaan'. ,,Het verruimt je horizon. Het verandert je denkbeelden, je gedrag en je blik op de wereld. Het kan je treffen in schoonheid, wat de mooiste ervaring is die er is. Het kan je aan het denken zetten en je blik op de wereld en je geest verruimen.''
Rijxman vindt dat je kinderen op jonge leeftijd moet laten kennismaken met kunst. ,,Je kunt moeilijk de kunstwereld verwijten dat ze te weinig publiek trekt als je muziekscholen sluit en bezuinigt op kunsteducatie. Je moet er gevoel voor creëren. Net als wijn, moet je het leren drinken."
Een onderliggend thema in Wat is het nu is de zoektocht naar de verschillen tussen waar en onwaar, tussen echt en onecht. Rijxman: ,,Op televisie worden dingen geroepen waar veel mensen in meegaan, zonder dat de vraag gesteld wordt of het allemaal wel waar is. Ik ben iemand die regelmatig naar de televisie zit te roepen. Ik zie gesprekken waarin de gei'nterviewde de schone schijn ophoudt of een rol speelt. Ik heb dan wel eens de neiging om heel hard naar een interviewer 'vraag nou dat!' te roepen. Of: Zeg nou eens echt eerlijk wat je vindt."
Of ze niet bang is dat het moralistisch en prekerig wordt? "Ik weet nooit zo goed wat ik daar mee moet. Ik geloof niet dat theater amoreel kan zijn. Ik heb niets tegen een preek, mits die eigenzinnig en spannend is. Ik heb er natuurlijk wel voor gezorgd dat het allemaal niet te prekerig wordt en dat er ook wat te lachen is. Ik probeer alles met humor, ernst, afstand en diepe betrokkenheid te brengen."
Wat is het nu t/m 10 december 2011 op tournee in Nederland. Complete speellijst op www.mugmetdegoudentand.nl

De 3000 zelfportretten van Philip Akkerman

Philip Akkerman doet niets anders dan zichzelf schilderen

Je eigen ik als enige houvast in het leven

Philip Akkerman schilderde de afgelopen dertig jaar meer dan 3000 zelfportretten. In de Kunsthal in Rotterdam zijn 400 van die portretten te zien.

DOOR MARK ROOS
In 1981 besloot kunstenaar Philip Akkerman (53) enkel en alleen nog zelfportretten te schilderen. In dertig jaar heeft hij er ruim 3000 gemaakt. ,,Tijdens mijn opleiding op de academie in Den Haag heb ik me verdiept in de meest uiteenlopende genres en heb ik op los geëxperimenteerd. Tot ik uitkwam bij het zelfportret. Ik heb sindsdien niets anders gedaan. Door mezelf te beperken tot dit genre, heb ik de vrijheid gevonden en kan ik eindeloos variëren. Dit was voor mij dé manier om een begrijpelijk oeuvre op te bouwen met ritme en samenhang.''
De Kunsthal heeft elf Akkerman-verzamelaars gevraagd hun werken uit te lenen. De 400 zelfportretten zijn gerangschikt per verzamelaar. Elke verzamelaar heeft zo zijn eigen voorkeuren, waardoor er orde is aangebracht in die op het oog chaotisch ogende verzameling hoofden. Akkerman: ,,De ene verzamelaar wil alleen maar zelfportretten met grijstinten, de andere alleen leuke jongenshoofden en weer een ander wil alleen zelfportretten met schreeuwende kleuren en vervormde hoofden. Door de werken per verzameling op te hangen, krijg je een soort gevoelsmatige ordening.''
Vanwege de enorme hoeveelheid zelfportretten, en de grote variatie, ben je niet snel uitgekeken op de expositie in de Kunsthal. Sommige portretten zijn heel waarheidsgetrouw, bij andere is het hoofd van Akkerman op onnavolgbare wijze vervormd. Ook zien we Akkerman afgebeeld met en zonder bril, met en zonder hoofddeksel, als oude meester en als Van Gogh.  Akkerman: ,,Mijn vader nam me vroeger op de fiets mee naar het Kröller-Müllermuseum. Ik ben in mijn jeugd heel veel in musea geweest, heb heel veel schilderkunst gezien en in me opgenomen. Heel soms borrelt daar iets van op. Dan komt er iets Rembrandt-achtigs of Van Gogh-achtigs uit, zonder dat ik dat bewust doe overigens.''
  Zijn eerste zelfportretten, die toentertijd van de hand gingen voor 250 euro, schilderde hij op dezelfde manier als Van Gogh te werk ging. Akkerman: ,,Gewoon met een ezel, voor de spiegel, met penceel en verf. Ik schilderde die vroege zelfportretten in één keer. Het resultaat is wat bruinig, en er mislukte veel. Met die techniek voelde ik me een slaaf van het materiaal. Ik ben toen bewust gaan zoeken naar een methode om de  techniek meester te worden. Net als de oude meesters begin ik nu met een schets met grijstinten, een zogeheten grisaille. Daarna ga ik het werk vervolmaken, eerst met donkere en lichte tinten en vervolgens met kleur erop. Sinds ik zo ben gaan werken, heb ik controle over wat ik doe en lijkt mijn werk preciezer, uitgesprokener en kleuriger. Ook van een spiegel maak ik geen gebruik meer. Het gaat mij niet om waarheidsgetrouwe, maar om mooie, spannende, verbazingwekkende schilderijen.''
Aanvankelijk werd zijn werk slechts mondjesmaat verkocht. Akkerman: ,,Wie wil er nu zo'n boze man in zijn huiskamer hebben hangen?'' Later kwamen verzamelaars tot de ontdekking dat de werken van Akkerman tot leven komen als je meer exemplaren bij elkaar hangt. ,,Er zijn verzamelaars die elk jaar een werk kopen.''
Op de vraag of je toch een klein beetje narcist moet zijn om zoveel zelfportretten te schilderen, fronst de schilder zijn wenkbrauwen. ,,Ik narcist? Dat zou je mijn vrouw moeten vragen. Ikzelf denk dat het wel meevalt. Ik vind wel dat het enige dat houvast biedt in het leven jezelf is. Je kunt pas oordelen over jezelf als je leert naar jezelf te kijken. En volgens mij is dat niet eens zo'n egocentrische gedachte.''
Akkermania, de oneindige variatie in het werk van Philip Akkerman, is tot en met 26 juni te zien in de Kunsthal in Rotterdam.

De tweede jeugd van The Human League

 

Met een verrassend eigentijds klinkend nieuw album en een nieuwe tournee lijkt de Engelse synthesizerpopband The Human League aan zijn tweede jeugd begonnen.

De tweede jeugd van The Human League

DOOR MARK ROOS 

Hoe graag ze het misschien ook anders hadden gewild, Susan Ann Sulley, Joanne Catherall en Phil Oakey van de Engelse elektrogroep The Human League zullen tot aan hun sterfbed worden geassocieerd met de megahit Don't You Want Me. 1,5 miljoen exemplaren werden er in 1981 verkocht van het aanstekelijke nummer. Oakey: ,,Eigenlijk hebben we een haat-liefdeverhouding met Don't You Want Me. Het liefst willen we dat we gewaardeerd worden vanwege al onze muziek, aan de andere kant moeten we ons neerleggen bij het feit dat Don't You Want Me meer impact heeft gehad dan al onze andere hits bij elkaar.''

En dat zijn er nogal wat. Love Action, The Lebanon, Together in Electric Dreams, Fascination, Human, Mirror Man, Louise, Open Your Heart: het aantal hits dat de groep in de jaren '80 scoorde is indrukwekkend. Sulley: ,,Toch wil het publiek altijd Don't You Want Me horen. We zullen dat nummer dan ook altijd spelen tijdens optredens. Door het niet te spelen zouden we een nogal dom en zinloos statement maken over de ruggen van de mensen die dat liedje in hun hart hebben gesloten.''
Oakey: ,,Toen Don't You Want Me een hit werd, heb ik me er wel eens laatdunkend over uitgelaten. Ik denk dat wij ons toen iets te serieus namen en de aanvoerders wilden zijn van een nieuwe alternatieve scene. Daar waren we zo hard mee bezig, dat een middle-of-the-road-liedje als Don't You Want Me daar afbreuk aan deed. Gelukkig zijn we dat betreft wel een beetje volwassen geworden.''
Oakey, Sulley en Catherall zijn in een Amsterdams hotel neergestreken om de aandacht te vestigen op hun nieuwe album Credo. Wie denkt dat de drie Britten even een album in elkaar geflanst hebben om wat aandacht in de media te genereren, zit ernaast. Sterker nog: Credo klinkt als het product van een jonge, hongerige band. Stevige elektronische nummers als Night People, Into The Night, Single Minded, Egomaniac en Electric Shock kunnen zich met gemak meten uit het beste uit de tien albums omvattende Human League-catalogus. Oakey: ,,Ik hoor wel eens artiesten zeggen dat ze hebben genoten van het opnameproces voor een nieuw album. Ik kan me daar weinig bij voorstellen. Ik zie een nieuw album opnemen als iets wat nu eenmaal gedaan moet worden. Het is een noodzakelijkheid. Er zit iets in je hoofd en in je hart dat vastgelegd dient te worden. En dat doe je dan gewoon, met de groots mogelijke perfectie.''
Sulley: ,,Veel mensen vinden dat een nieuw album noodzakelijk is om optredens te boeken, maar onze ervaring is anders. We hebben de laatste jaren vrijwel non stop opgetreden zonder een nieuw album uit te hebben. Hoewel we voor veel mensen sinds de jaren '80 misschien een beetje uit het zicht zijn geraakt omdat we geen megahits hebben gescoord, hebben we de afgelopen jaren de wereld over gereisd voor optredens.''
Oakey: ,,Van stadions tot kleine clubs: we hebben alles aangepakt. Zolang we er geld mee kunnen verdienen, treden we overal op. Of beter: zolang we er geen geld mee verliezen, blijven we spelen en reizen.''
Catherall: ,,We hebben de laatste tien jaar meer opgetreden dan tijdens onze hoogtijdagen. We merken dat we met onze optredens heel veel publiek trekken dat onze platen kent maar ons nog nooit live heeft gezien.''
In de jaren '80 maakte The Human League deel uit van een Britse elektronische scene met bands als Visage, Ultravox, Heaven 17, Gary Numan en Orchestral Manoeuvres In The Dark. Oakey: ,,Qua sfeer en imago waren wij heel erg beïnvloed door een film als en een band als Emerson, Lake & Palmer. Al die indertijd nieuwerwetse Moog-synthesizers, zo'n elektronisch dansnummer als I Feel Love van Donna Summer, de muziek van Kraftwerk: dat was zo'n beetje de wereld waarin we leefden. Een wereld van sciencefiction, met moderne elektronica als stuwende kracht. Gitaren waren in onze ogen ouderwets en oubollig.''
De synthesizergestuurde pop van Human League heeft een hele generatie muzikanten beïnvloed. Moby, Lady Gaga, Madonna, Pet Shop Boys: het zijn artiesten die in interviews hebben gezegd beïnvloed te zijn door Human League. Oakey: ,, Het doet ons vandaag de dag wel een beetje blozen als we horen dat artiesten als Madonna en Lady Gaga en Pet Shop Boys zeggen door ons geïnspireerd te zijn. Wij hebben nooit een carrière in de showbizzwereld nagestreefd. Toen wij begonnen waren we nauwelijks muzikaal geschoold.''
Catherall: ,,Sterker nog: Phil heeft Susan Ann en mij bij The Human League gehaald nadat hij ons zag dansen in een club. Wij hadden nul komma nul ervaring. Ik verbaas me dan ook elke dag nog dat we een deel zijn van de muziekgeschiedenis. Dat we in tijdschriften, kranten en encyclopedieën staan.''
Oakey: ,,Elke dag dat we dit kunnen doen, is een zegen voor ons.''

Credo van The Human League is verschenen bij Wall of Sound/PIAS. Op 19 april doet The Human League een eenmalig Nederlands optreden in Paradiso in Amsterdam.

Brian May over de prille brille van Queen

De grondig opgepoetste heruitgaves van de eerste vijf albums vormen de aftrap van het 40-jarig jubileum van het Britse rockinstituut Queen.

 

Hoe vier Britse betweters uitgroeiden tot een supergroep

 

De prille brille van Queen

 

DOOR MARK ROOS

Dat de Britse rockband Queen dit jaar veertig jaar bestaat, zal niemand ontgaan. Zo is onlangs een grote overzichtsexpositie in Londen geopend met de naam Stormtroopers in Stilettos. Daarnaast wordt oud werk in compleet geremasterde en geremixte versies, met zeer interessante bonus-tracks, heruitgegeven, komt er een lange BBC-documentaire over de groep en komt er een speelfilm over Queen, met Sacha Baron Cohen (Borat) in de rol van Freddie Mercury.
Hoewel Queen na de dood van frontman Freddie in 1991 nog heeft opgetreden met onder meer Paul Rodgers als zanger, bezweren drummer Roger Taylor en gitarist Brian May dat ze dit jaar niet live aan het werk zullen gaan. Bassist John Deacon is sowieso niet meer betrokken bij Queen, hij geniet van zijn pensioen. May en Taylor beheren de catalogus, hebben een dikke vinger in de pap in de musical We Will Rock You, beheren het muzikale erfgoed van Queen en hadden de eindverantwoordelijkheid over de heruitgave van de eerste vijf albums - Queen I (1973), Queen II (1974), Sheer Heart Attack (1974), A Night At The Opera (1975) en A Day At The Races (1976) - die onlangs verschenen.
De albums geven een goed beeld van de periode vóór megahits als Radio Gaga, We Will Rock You, We Are The Champions, Bicycle Race, Crazy Little Thing Called Love, I Want It All en I Want To Break Free. Hoewel de meningen verschillen, is de periode 1971-1976 de meest interessante periode van Queen. Het was de tijd dat de groep een brug probeerde te slaan tussen Mozart en hardrock, met als meest befaamde resultaat epische klassiekers als Bohemian Rhapsody en Somebody To Love.
Vanaf dag één wist de band, die in haar carrière meer dan 170 miljoen albums verkocht, precies wat ze wilde. ,,We wilden de grootste en beste rockband ter wereld worden'', zei Brian May daar onlangs over. ,,Toen we ons debuutalbum opnamen, wisten we precies hoe we wilden klinken:  heel melodieus en harmonisch, maar tegelijkertijd ook heel heavy. Wij waren dan wel jong maar niet bepaald eenkennig. Led Zeppelin en Jimi Hendrix waren helden voor ons, maar we lieten ons ook inspireren door de complexe melodieën van een band als Yes, van de muziek van big bands en de vooroorlogse banjoliedjes van George Formby. En het gekke was: we waren het er allevier over eens dat al die invloeden te verenigen zouden zijn in één sound.''
Toch kijken Brian May en Roger Taylor met gemengde gevoelens terug op het debuutalbum. Queen I werd opgenomen in de Londense Trident Studios op momenten dat de studio even niet gebruikt wordt. ,,Als David Bowie om twee uur de studio verliet, werden wij gebeld en konden wij op gaan nemen,'' herinnert Brian May zich. ,,Veel nummers zijn tussen 2 en 6 uur 's nachts opgenomen.'' Echt tevreden over het eindresultaat is May niet. ,,Wij waren broekies en zowel de platenmaatschappij als de producers weigerden te luisteren naar onze ideeën.'' Taylor: ,,Wij werden gepusht om te klinken volgens de mode van toen. Zo moesten de drums worden afgeplakt om een droge sound te krijgen. Afschuwelijk! Het repertoire was prima, maar de sound is matig, hoewel die in deze nieuwe heruitgave alweer een stuk beter klinkt.''
De eerste twee albums, Queen I en Queen II, laten een groep horen die zoekende is. Curieus op Queen II is dat de oorspronkelijke elpee een witte kant heeft, met vooral nummers van May, en een zwarte, met louter werk van Mercury. De twee verschillende kanten laten vooral het verschil zien tussen hun beider muzikale aanpak: May is van de rocksongs met kop en staart, Mercury van de gelaagde, extravagante songs die je zou kunnen omschrijven als mini-rockoperaatjes in een notendop. May: ,,Freddie, die raar genoeg vrij verlegen was in het dagelijkse leven, was in de begindagen tamelijk onzeker over zijn vocalen. Hij werkte er dag en nacht om die vocalen te perfectioneren.''
Pas op het derde album Sheer Heart Attack horen we alles waar Queen zijn ongekende faam aan heeft te danken: Mozartiaanse pianoriedels, virtuoos geproduceerde, epische rocksongs met koortjes en barokke songstructuren naast uitstapjes richting ragtime, heavy metal, folk en circusmuziek. May: ,,Ik heb mijn hele leven een buitengewone interesse gehad in koortjes en harmonieën. Ik heb werkelijk studie gedaan naar de meerstemmigheid van de easy listening van Mantovani, maar ook van de koortjes in de muziek Everly Brothers en Doris Day. Dat kwam op dit album allemaal bij elkaar.''
Het vierde Queen-album A Night At The Opera  wordt algemeen gezien als het beste Queen-album ooit. Wat Sgt Pepper is voor The Beatles, is A Night At The Opera voor Queen. Taylor: ,,Net als Sgt Pepper zijn A Night At The Opera en A Day At The Races buitengewoon eclectisch en ambitieus. Die albums zijn het resultaat van ons streven om op alle mogelijke fronten anders te zijn dan alles wat tot dan toe was verschenen. Ik ben er nog steeds erg trots op dat we op dat moment erg onhip waren. Als je hip bent, is dat vaak maar voor heel korte tijd, terwijl wij het toch maar mooi veertig jaar hebben volgehouden.''
--------------------------------------------------------------

De eerste vijf Queen-albums in vogelvlucht:


QUEEN I ***
Zeer interessant eerste album. Aan breed uitgesponnen, symfonische rocknummers als Keep Yourself Alive, Liar en Great King Rat kun je horen dat we hier niet met een doorsnee-rockbandje te maken hebben. Wel wat bleekjes geproduceerd.
BESTE TRACK: KEEP YOURSELF ALIVE

QUEEN II ***

Taai en excentriek album, dat stukken beter klinkt dan zijn voorganger. Heeft een rock-achtige Brian May-kant en een extravagante Freddie Mercury-kant. Vooral de nummers van Mercury intrigeren, met als beste voorbeeld The March Of The Black Queen, dat qua songstructuur Bohemian Rhapsody naar de kroon steekt.
BESTE TRACK: THE MARCH OF THE BLACK QUEEN


SHEER HEART ATTACK ****
Op dit album is de typische Queen-sound in alle opzichten geperfectioneerd. Prachtige koortjes, sublieme rocksongs (Brighton Rock, Now I'm Here, Stone Cold Crazy), hitpotentie (Killer Queen), besmettelijk, geestig en buitengewoon eclectisch.
BESTE TRACK: STONE COLD CRAZY
 


A NIGHT AT THE OPERA ****

Wordt algemeen gezien als het Magnum Opus van Queen. Met het onuitroeibare Bohemian Rhapsody, maar ook prachtige popliedjes als 39, en You're My Best Friend en Love Of My Life. Enig minpuntje, maar dat geldt voor bijna alle Queen-albums: de nogal plat rockende compositorische bijdragen van drummer Roger Taylor.
BESTE TRACK: YOU'RE MY BEST FRIEND


 
 A DAY AT THE RACES *****

Misschien wel de overtreffende trap van de voorganger. Als je dan toch 48 geluidssporen hebt, gebruik ze dan ook allemaal, lijkt het motto. Dus horen we vet geproduceerde ballads (You Take My Breath Away), uitzinnige rocksongs (Tie Your Mother Down), een megahit (Somebody To Love), een ingenieuze wals (The Millionaire Waltz) en een ultralelijke Roger Taylorsong (Drowse).
BESTE TRACK: YOU AND I